DŁUGO WYCZEKIWANA NOTKA O TURECKIM ROCKU

Dzisiaj będzie dużo muzyki. Na rozruch organizmu po Świętach, na trawienie, na łagodzenie obyczajów, i tak dalej. Ale uprzedzam: bardziej spodoba się tym, co rockową mają duszę.Turecka muzyka to temat długi i bogaty. Kraj przecież ogromny, a zamieszkujący go ludzie uwielbiają wprost muzykować. Co więcej, tureckie podejście także w tej kwestii okazuje się być 'nacjonalistyczne’ – Turcy śpiewają po turecku, co jest przy tym logicznym rozwiązaniem. Mało można spotkać wykonawców śpiewających po angielsku. Ma to oczywiście określone konsekwencje:

– Ciężko się wykonawcom przebić na rynki zagraniczne (taki na przykład Tarkan na potrzeby Europy nagrał specjalnie anglojęzyczną płytę, ale Tarkana na to stać)

– Wszyscy Turcy znają pewne szlagiery, i mogą je śpiewać

– ale mało „zwykłych ludzi” słucha muzyki zagranicznej – po prostu przywykli do rozumienia tekstów piosenek.

Jest jeszcze jedna cecha tureckiej muzyki o której warto powiedzieć we wstępie do opisu rocka. Niezależnie od gatunku muzycznego Turcy „wplatają” w swoją twórczość tradycyjne nuty, cytaty z ludowych zaśpiewek, a szczególnie instrumenty. Powoduje to, że muzyka nie jest tylko i wyłącznie kalką zagranicznych produkcji, ale ma w sobie coś więcej. Nie dość, że język – to jeszcze jakąś taką specyficzną albo melodyjność, albo podział rytmiczny, albo chociaż przystosowaną do elektrycznego grania tradycyjną gitarę – bağlamę czy inny ludowy instrument.

A dlaczego o rocku piszę? No cóż, rocka po prostu kocham. I mimo fascynacji innymi gatunkami, mam go i zawsze będę mieć we krwi ;) Od jakiegoś czasu – także tego tureckiego…

Pisząc o tureckim ostrym gitarowym graniu bezwzględnie musimy sięgnąć do początków. Czyli: XX wiek, gorące lata 60. (gorące wszędzie, także w Turcji). Klasykiem i „babą” (ojcem) rocka tureckiego jest od tamtego czasu Erkin Koray. Grał nieco psychodelicznie (co przejęło wielu twórców, i stary turecki rock właśnie tak mi się kojarzy). Taki na przykład hit „Anma Arkadaş” (przerobiony niedawno przez gwiazdke pop Yildiz Tilbe).

A tu generalny obrazek tureckiego „rocka” tamtych czasów, dla przypomnienia :)

Inni znani wykonawcy z tamtych lat to np. Barış Manço, czy zespół Moğollar. Ci ostatni są zresztą twórcą nazwy gatunku „anadolu pop” (pop anatolijski). Zespół zresztą gra do dzisiaj, mimo że jego twórcy są już dość mocno posiwiali (a nadal długowłosi). Jeden z hiciorów:

Podoba mi się to, że uzupełniają skład ekipy o młode osoby – na przykład ich najświeższym (od 2007 roku) wokalistą jest syn słynnego wokalisty Cema Karacy – Emre. Facet ma znakomity głos a i wygląda całkiem, całkiem ;) Polecam najnowszą płytę Moğollar.

A propos psychodelii w tureckim rocku, uwielbiam Baba Zulę. Bardzo niejednowymiarowy, nie dający się włożyć do jednej tylko szufladki, wesoły i dość „zakręcony” zespół, który garściami czerpie z bardzo wielu muzycznych tureckich tradycji. Jakby było mało, śpiewa z nimi często Brenna MacCrimmon, kanadyjska pieśniarka będąca niewątpliwie „manyaczką” Turcji:

Wracając jeszcze do „dziadków”; świetni są też klasycy – MFÖ. Ich muzyka jest dużo spokojniejsza niż Moğollar, ale jednak to rock tylko że jakby w poetyckiej wersji. Przykładem taka oto romantyczna balladka o żółtych tulipanach:

Jest jeszcze Feridun Duzağaç, do którego mam szczególny sentyment ;), szczególnie kiedy śpiewa, jaki to jest strasznie zakochany:

Jeśli chodzi o mity i największe sławy rocka tureckiego to muszę także wspomnieć o Barışu Akarsu – zmarłym tragicznie w 2007 roku młodym wokaliście. Jak to bywa, po śmierci stał się prawdziwym idolem nastolatków. Jest on m.in. autorem świetnego coveru kawałka Cema Karacy (wspomnianego chwilę wcześniej), „Islak Islak”. Przy okazji: w tureckiej piosence bardzo często wykonuje się utwory innych wykonawców, takie największe hity właśnie, i mimo że nie ma w tym zazwyczaj nic oryginalnego, takie utwory są przez Turków bardzo lubiane.

A tu jeszcze jedna jego piosenka, dużo bardziej spokojna – ballada „Amasra”, której wielką fanką jestem.

Od jakiegoś czasu widzę na ulicach, a szczególnie w klubach tureckich „podobizny” tego piosenkarza. Najwyraźniej chłopcy rockowi umiłowali sobie taki image – romantycznego długowłosego buntownika, z podkreślonymi czarną kredką oczami, z setką rzemyków na przegubach dłoni. Nie mam nic przeciwko, tylko szkoda, że wszyscy wyglądają identycznie…

Jak widać w kilku powyższych przykładach, w Turcji rozumie się rockowe granie zupełnie inaczej niż w Polsce. To, co dla nas jest łagodnym gitarowym popem, dla Turków to już „ostry rock”. Rozmawiając z kolegami o zespołach zagranicznych, które lubią, wymieniali mi dość banalne Bon Jovi czy Aerosmith, a kiedy puszczałam im nieco ostrzejsze dźwięki i szybsze czy bardziej złożone rytmy, mówili, że to już „nie bardzo” im się podoba. Prawdopodobnie trafiłam na takich akurat muzycznych konserwatystów. Chociaż… znając Turków nie od dziś myślę, że może to być po prostu inne rozumienie muzyki. W kraju, gdzie ciągle nawet typowi „macho” wzruszają się słuchając piosenki z filmu „Titanic” Celine Dion czy Enrique Iglesiasa – największą wartość ma muzyka melodyjna i nieco… romantyczna? Nawet w ostrym graniu można zwrócić uwagę na to, że piosenki tureckich wykonawców opowiadają historie i mają w sobie dużo dramatyzmu. To nie są tylko zwrotki przeplatane refrenami [dlatego zamieszczonych tu piosenek, słuchajcie proszę do końca, mogą Was zaskoczyć]… Tureccy rockmani nie boją się też pozornie „nie-rockowych” instrumentów. Skrzypce, darbuka, saz, trąbka – ubarwiają podkład z gitar i perkusji. A ludowe nawiązania, cytaty, wstawki – czynią tę muzykę dużo bogatszą. Mnie się podoba.

Tyle teorii. Teraz trochę tureckiego „czadu” w formie przykładu:

Kırac – Senden başka (ich płyta jest pierwszą kupioną przeze mnie w Turcji!)

Duman – klasyk mocniejszego i „młodszego rocznikowo” rocka. Praktycznie każdy ich utwór to mniejszy lub większy hit. Trochę kojarzy się z Pearl Jam.

nostalji – duman — köprüaltı | izlesene.com

Replikas – bardziej nieszablonowy, lubiący trochę „pokombinować” zespół:

replikas – dayan from cubiclecircles on Vimeo.

A poniżej Manga – znany zespół w Europie, a w Turcji z Europą (i Ameryką) się kojarzy. Grają dokładnie tak jak aktualna moda rockowa na świecie każe, bez zbędnych szaleństw. I całkiem nieźle im to wychodzi, a tureckie nastolatki bardzo ich za to kochają. Zreszą chłopaki niebrzydkie:

müzik – manga – beni benimle bırak | izlesene.com

Emre Aydin – to taki wokalista o pięknym dźwięcznym głosie, który czasem lubi ostrzej zagrać. Co prawda to „ostrzej” to nadal takie tureckie, ale podoba się. To chyba zaleta emocjonalnego przekazu i pięknych melodii.

Tu na przykład razem z grupą Gripin:

A tu solo:

Poniżej także z gatunku spokojniejszych, zupełnie „popowa” piosenka, przez Turków nadal rozumiana jako rock. Wykonawca nazywa się Teoman i jest znanym i cenionym autorem tekstów i piosenek:

I też „spokojny” delikatny rock zespołu Pinhanı. Co prawda ostatnio znani są głównie z tworzenia piosenek do telewizyjnych seriali, ale ich płyt po prostu miło się słucha. A że gitary i emocje… no to rock niewątpliwie bardzo turecki.

Lubię Mor ve Öteşi, przekonali mnie do siebie występem na Eurowizji w 2008 roku. Raz, że było wreszcie na tym festiwalu choć przez moment rockowo :) dwa, że chłopaki po prostu umieją grać. Poniżej załączam właśnie eurowizyjny występ, bo przynajmniej widać, jak się powinno śpiewać na żywo ;)

Eurovison SEmiFinal – Turkey Mor Ve Otesi – Deli – Watch more amazing videos here

Tu ich inny całkiem niezły utwór:

Z zespołów tak zwanych „młodych” lubię jeszcze Yuksek Sadakat, przede wszystkim za piękne brzmienie głosu wokalisty. Ale i utworów warto posłuchać, znów te dobre melodie:

No dobrze. A teraz… Zauważcie drodzy Czytelnicy, że wszystkie powyższe piosenki wykonywali mężczyźni. Sama niezwykle ubolewam nad tym, że kobiet w rocku tureckim jest jakoś mało… albo niewiele o nich słychać. W tym, że znam tylko jedną (!) przedstawicielkę tureckiego rocka, jest też moja wina – prawdopodobnie nie szukałam odpowiednio dobrze. Przyznaję się, że cały damski rock wedle mojej najwyraźniej skromnej wiedzy zaczyna się i kończy na Sebnem Ferah. Jest to co prawda prawdziwa gwiazda wielkiego formatu, no Królowa po prostu. W Europie wystąpiła na przykład z zespołem Apocalyptica. Ale szkoda, że w Turcji jako rockowa wokalistka jest osamotniona.

Co prawda uznając rock za dość szerokie pojęcie (co zresztą widać było w różnorodności wszystkich powyższych przykładów) mogłabym tu przedstawić moją ukochaną Nil Karaibrahimğil. Bo Nil, mimo że jej piosenki brzmią popowo, to jednak gra na gitarze. I sama pisze swoje teksty. I… no moim zdaniem jest bardzo niebanalna, dokładnie tak, jakby miała rocka w duszy. Gorąco polecam zapoznać się z utworami (i teledyskami koniecznie!) tej pani. Poniżej jedna z jej bardziej rockowych piosenek, będąca pastiszem rockowej piosenki ;)

müzik – nil seviyorum sevmiyorum klip | izlesene.com

A teraz już Şebnem Ferah:

I już na zakończenie tego subiektywnego i bardzo powierzchownego przeglądu tureckich wykonawców rockowych, pora jeszcze raz na Şebnem Ferah śpiewająca hit nad hitami, przepiękny utwór „Sil baş’tan”. Piosenkę o rozpoczynaniu wszystkiego od nowa. Pasuje nawet – tak poświątecznie i przed-noworocznie ;)