/Na zdjęciu: Wiadomo Kto/
Dołączyłam do blogowego projektu Klub Polek na Obczyźnie jako jedyna reprezentantka Turcji. Dlatego też co jakiś czas będę publikowała wpisy na tematy zaproponowane przez Klub. Otwieramy wpisem dużego kalibru – jak dotąd przez tyle lat blogowania nie wpadłam na to, żeby napisać o sławnych tureckich postaciach!
Pora więc nadrobić zaległości :)
Wybór dziesięciu sławnych Turków do łatwych nie należy, szczególnie kiedy chciałoby się wymienić przedstawicieli różnych dziedzin nauki, kultury czy sztuki. Każdy kto zna turecki naród wie przecież, że sławnych i wyjątkowych Turków jest po prostu cała masa! :)
Postanowiłam więc ominąć wszystkie oczywistości i zrobić listę według własnego bardzo subiektywnego klucza. Nie będzie pierwszego prezydenta Atatürka ani obecnego premiera Recepa Tayipa Erdoğana, nie będzie zamachowca na życie Jana Pawła II – Mehmeta Ali Ağcy ani też kaznodziei muzułmańskiego Fethullaha Gülena; wszyscy słynni są bez wątpienia, choć każdy inaczej. Reklamacje proszę zgłaszać w komentarzach :)
1. Orhan Pamuk
Bezwzględnie pierwszy w kolejce. Pierwszy Turek noblista (2006) a przy okazji także jeden z dwóch najmłodszych laureatów literackiego Nobla. Obecnie ma 62 lata, opublikował kilkanaście książek – głównie powieści przetłumaczonych na 60 języków i wydanych w ponad stu krajach. Jako pierwszy Turek znalazł się także na liście 100 najbardziej wpływowych ludzi świata magazynu Time (w 2006 roku). Krytykowany przez swoich rodaków za to co pisze, jak pisze, co mówi (wytoczono mu m.in. sprawę za wypowiedź dotyczącą kwestii ormiańskiej), i generalnie za całokształt :) Natomiast prawdziwi czytelnicy potrafią docenić jego prozę i skupiają się na lekturze książek. Ja osobiście szczególnie polecam przełożone na polski: „Nazywam się Czerwień”, „Śnieg” a przede wszystkim prawdziwy numer jeden dla planujących odwiedzić Stambuł: „Stambuł: wspomnienia i miasto” – doskonała książka!
2. Nazım Hikmet, Mustafa Celaleddin Paşa
Tutaj dwie postaci połączone pokoleniową nicią: Nazım Hikmet (1901-1963) pisarz, dramaturg o komunistycznych poglądach, znany także w Polsce… – w jego żyłach płynęła polska krew; był prawnukiem Konstantego Borzęckiego. O nim z kolei też warto wspomnieć, ponieważ walczył w powstaniu wielkopolskim, rewolucji węgierskiej, a następnie wraz z generałem Bemem wyemigrował do Turcji przyjmując islam i nazwisko Mustafa Celaleddin Paşa i odnosząc sukcesy jako turecki strateg i generał! Był także pisarzem, wydał m.in. opracowanie tureckiej gramatyki.
Sam Nazım poprzez swoją 'wywrotową’ działalność komunistyczną został zmuszony do ucieczki z Turcji i przyjął obywatelstwo polskie, ale zamieszkał w Moskwie. Wiele jego wierszy można znaleźć przetłumaczonych na język polski.
3. Tarkan
Pod punktem trzecim umieszczam turecką gwiazdę pop numer 1. Jeszcze pamiętam jak na szkolnych czy obozowych dyskotekach bawiłam się do jego hitów! Prawie każdy Polak potrafi zanucić najpopularniejszy niegdyś hit: „Kiss kiss” po turecku zwany „Şımarık” (dosł. rozpieszczony/a). Podkochiwały się w nim dziewczęta i pewnie nie tylko :) Tarkan urodził się w Niemczech, w wieku 14 lat z rodziną przeniósł się do Turcji, a teraz ma już (!) 42 lata i jest gwiazdą najwyższego formatu zwaną Księciem Popu czy Królem znad Bosforu. Nie tylko pięknie śpiewa, ale także pisze i aranżuje piosenki, od 1992 roku wydając 7 płyt i sprzedając łącznie 15 mln sztuk na całym świecie. Piosenki pisało mu wielu zasłużonych tureckich twórców, z których sami oni zasługiwaliby tutaj na osobne punkty, np. diva tureckiego popu Sezen Aksu. Parę lat temu Tarkan próbował zrobić karierę światową wydając płyty po angielsku, ale jednak tureckie wersje jego piosenek są zdecydowanie nie do przebicia. Moim zdaniem najlepsze płyty: „Ölürüm Sana”, „Dudu” i „A-Acayipsın”.
4. Barış Manco
Kolejny punkt muzyczny, ale za to z gatunku tureckiego rocka, na specjalne życzenie mojego faceta :) należy do Barışa Manco (wym. barysz mandżo). Muzyk ten jest jednym z twórców osobnego gatunku muzyki zwanego rockiem anatolijskim, żył w latach 1943-1999. Instrumentalista, wokalista, aranżer, reżyser, aktor. Bardzo popularny na świecie, kochany szczególnie przez Japończyków. Jego dorobek doczekał się coverów w wielu językach m.in. greckim, japońskim, flamandzkim, bułgarskim czy oczywiście angielskim. Był też twórcą programu podróżniczego w tureckiej TV; podróżował po wielu krajach świata przybliżając je Turkom, a jego występ w Japonii oglądał nawet ówczesny tamtejszy książę. Warto też wiedzieć, że jego imię dosłownie znaczy po turecku „pokój”. Dla odwiedzających Stambuł fanów rocka podpowiedź, w dzielnicy Kadıköy znajduje się dom w którym mieszkał (zabytkowy tzw. konak) przekształcony w muzeum jego imienia.
5. Mercan Dede
Ostatni muzyk w zestawieniu – piszę o nim dlatego, że reprezentuje trochę inny styl i dziedzinę, a kto wie, może wielu z Was go gdzieś słyszało… Jest to turecki DJ, znany także jako DJ Arkin Allen, który tworzy muzykę nowoczesną, klubową, opartą o brzmienia sufickie (sufi to w największym skrócie medytacyjny mistyczny odłam islamu). Podobnie jak Tarkan i wielu muzyków tureckich posiada bogate przygotowanie muzyczne, potrafi grać na wielu instrumentach, jest także nauczycielem ebru, czyli orientalnej sztuki malowania na wodzie. Jego muzyka często grana jest w filmach (np. prezentujących muzykę, kulturę turecką), artysta występuje na całym świecie, m.in. Nowym Jorku i ma prawdziwe zasługi w łączeniu muzyki lokalnej, ludowej, ze współczesną. Ja zetknęłam się z nim dzięki muzycznemu filmowi dokumentalnemu „Crossing the Bridges” (Życie jest muzyką), który wszystkim gorąco polecam. W 2008 roku jego płyta zatytułowana „800” – która została wydana z okazji 800. urodzin mistyka sufickiego – Mevlany, z udziałem zasłużonych tureckich muzyków – zajęła pierwsze miejsce na liście World Music Chart Europe.
6. Kemal Sunal
Przyznam szczerze, że miałam problem z wyborem kogoś reprezentującego słynnych współczesnych tureckich aktorów. Popularnych oczywiście jest ogromna ilość – ale na rynku tureckim, dość hermetycznym (Turcy uwielbiają tureckie filmy i seriale i to na nich się skupiają). Postanowiłam więc przywołać postać Kemala Sunala (1944-2000), tureckiego mistrza komedii i parodii, niezwykle popularnego w drugiej połowie XX wieku. Już sam wygląd Kemala wiele tłumaczy :) Zagrał w 82 filmach, z czasem formując postać Şabana – pseudo-amanta, błazna – ale rozbrajającego swoim prostym wiejskim urokiem i sprytem. W filmach zazwyczaj biły się o niego dwie lub trzy piękne kobiety, które obezwładniał jego naturalny czar ;) Jedne z najśmieszniejszych filmów to np. „Salako” (Głupek), albo „Kapıcılar Kralı” (Król Portierów) – za grę w tym drugim Kemal otrzymał nagrodę na najważniejszym tureckim festiwalu filmowym Złotej Pomarańczy.
[Bardziej współcześnie wymienię Esin Varan, aktorkę która gra w amerykańskim serialu Homeland – i z której bardzo Turcy są ostatnio dumni]
7. Hidayet Türkoğlu i Mehmet Okur
Pora na sportowców: w jednym punkcie wymienię dwóch koszykarzy, żeby złamać stereotyp, jako że niby Turcy to ludzie nikczemnego wzrostu. Oto członkowie słynnego tureckiego teamu narodowego zwanego 12 Dev Adam (Dwunastu Wielkich Ludzi). Hidayet Türkoğlu i Mehmet Okur (odpowiednio 208 i 211 cm wzrostu). Mehmet jest pierwszym Turkiem który nie dość że gra w NBA, to jeszcze zdobył z tą drużyną mistrzostwo. Obecnie gra w Utah Jazz i jest także pierwszym Turkiem, który zagrał w tzw. meczu gwiazd. Hedo (skrót od Hidayet) gra z kolei w drużynie Los Angeles Clippers.
8. Yasemin Dalkılıç
Wspomnę jeszcze o pewnej silnej kobiecie – Yasemin Dalkılıç jest słynną turecką reprezentantką dyscypliny nurkowej zwanej free diving. Urodzona w 1979, od 98 roku odnosi światowe sukcesy w tej dziedzinie, zajmując często pierwsze miejsca w klasyfikacji kobiet. Co roku pobija światowe rekordy w nurkowaniu z balastem i bez. Jako jedna z pierwszych nurków zaczęła skupiać na sobie duże zainteresowanie mediów; jej próby nurkowe są transmitowane na żywo przez wiele międzynarodowych stacji.
9. Dr Mehmet Öz
Pora na doktora. Dr Mehmet Öz to najsłynniejszy turecki lekarz, choć urodził się w Cleveland i głównie w USA prowadzi swoją działalność. Jest kardiologiem, profesorem chirurgii serca, absolwentem Harvardu. Założył organizację Health Corps, która ma na celu promocję zdrowego trybu życia (funduje stypendia absolwentów medycyny przeznaczone na pracę w szkołach średnich i nauczanie jak odżywiać się i funkcjonować zdrowo). Obecnie pracuje na Uniwersytecie Kolumbia. Często występuje w amerykańskich talk show: Oprah, Saturday Night Live i jak widać obok prowadził także własny show.
10. Nuri Bilge Ceylan, Fatih Akin, Ferzan Özpetek
I na koniec jeszcze punkt, który należy się tureckim filmowcom. Ostrzegam, że będzie ich trzech. Pierwszy to Nuri Bilge Ceylan – laureat Grand Prix w Cannes za film „Uzak/Daleko” (2002), oraz „Pewnego razu w Anatolii” (2011), a film „Trzy małpy” dostał nagrodę za najlepszą reżyserię (2008). Nuri jest oczywiście laureatem ogromnej ilości innych międzynarodowych nagród. Tworzy kameralne, poetyckie, klimatyczne filmy które wpisują się w klimat tzw. kina europejskiego. Sam pisze scenariusze, reżyseruje, montuje, tworzy scenografię.
Warto też wymienić Fatiha Akina, który co prawda mieszka w Niemczech i jego filmy są w języku niemieckim, ale jednak często w filmach przywołuje Turków (szczególnie tych którzy wyemigrowali do Niemiec i ich problemy). Do najsłynniejszych należą „Głową w mur”, „Na krawędzi nieba” czy mój ulubiony dokument „Crossing the Bridges” (Życie jest muzyką).
A na koniec Ferzan Özpetek, Turek, ale tworzący i żyjący we Włoszech, a nawet honorowy obywatel jednego z włoskich miast. Robi włoskie filmy, ale zdobywają wyróżnienia międzynarodowe. Wspominam o nim bo uwielbiam jego film „Mine Vaganti. O miłości i makaronach”, który polecam obejrzeć :)
Jak jeszcze nie macie dość do posłuchania i obejrzenia jedna piosenka „Firuze” , którą napisała i śpiewała gwiazda Sezen Aksu lata temu (1982), ale poniżej wykonuje Wielki Tarkan :)
8 komentarzy
Interesujące osoby. Dzięki za tyle fajnych informacji:)
Pozdrawiam
Kasia
świetnie się czytało Twoją notkę .. brawo .. przyznaję się, że znałem z tej listy tylko dwóch panów Mehmetów (z NBA i pana Doktora choć widziałem go w tv tylko raz tak mi się zdaje ale prawie zupełnie nie oglądam tv więc nie dziwota) :^)
.. troszkę zabrakło mi Turczynek na liście … och i jeszcze wielmożny pan Erdogan się pogniewa, że go ominęłaś i internet przymknie ;^) … ciekawe czy już on sobie jakieś tam mauzoleum buduje tak na przyszłość?? ;^))
Wymieniłam go z nazwiska więc czuję się bezpieczna :) Mauzoleum mamy póki co jedno :)
Bardzo ciekawa notka. Brakuje mi na tej liście kobiet. Więc mam propozycję związaną z moim ulubionym sportem- siatkówką. Proponuję „w temacie” sport znaną, zasłużoną i myślę że bardzo popularną w Turcji siatkarkę- atakującą reprezentacji Turcji Neslihan Darnel (obecnie podobno Demir) Pozdrowienia Skylar z deszczowej Wielkopolski- Justyna
Coś mi się wydaje, że będę musiała zrobić część drugą sławnych Turków – tym razem same kobiety i do tego jeden mężczyzna – doskonały fotograf Ara Guler o którym kompletnie zapomniałam :)
No właśnie! Tarkan!
Stąd znałam tylko Tarkana. Ale z tym doktorkiem to trochę zaskoczenie ;) Kiedyś oglądałam nawet te jego show :D
Ha, ha :)
Comments are closed.