Dziś będzie to co lubię najbardziej, przyjemnie z pożytecznym. Wpis z serii językowej, czyli tureckie prasowe/internetowe wycinki (tak zwane habery, od tureckiego haber – wiadomość), myślę, że ciekawe też dla tych, którzy nie należą do grupy maniaków pragnących się nauczyć tureckiego :)

Temat dotyczy bowiem… zmiany czasu!

Jak wszyscy wiemy, 30 października uroczyście, budząc się w nocy :) cofamy wskazówki zegarka o jedną godzinę, by przestawić się na czas zimowy (a raczej wyrównać różnicę powstałą w marcu, przy przestawianiu czasu na letni). Ot, jeden z wynalazków cywilizacji, który ma za zadanie ułatwić ludziom życie, choć ostatnio mocno dyskutowany :)
Cofamy zegarki? Wróć! Cofacie! Bo Turcja… od tego roku zniosła zmiany, którym jak dotąd skwapliwie się poddawała.
Oznacza to, że tylko Wy, w Polsce, będziecie spali dłużej! U nas nie będzie żadnych zmian. Jak to zniesiemy, zobaczymy. Wiem jedno, na pewno trudniej będzie komunikować się i współpracować ze zmieniającą czas Europą, w tym Polską (już nie mówiąc o turecko-polskich internetowych romansach): w zimie będzie nas dzielić nie jedna, jak dotąd, ale dwie godziny różnicy! Kiedy ja będę na nogach o 8 czy 9 rano, większość z Was będzie jeszcze słodko spać… podobnie wieczorem: o północy będę się kładła do snu, a w Polsce będzie dopiero dziesiąta…
Na dodatek trudniej mi pewnie będzie „złapać się” na pogaduszki z przyjaciółką mieszkającą w Anglii – między nami będą teraz aż 3 godziny różnicy… no to już jest sporo, przyznajcie.

Poniżej artykuł wklejony z tureckiego serwisu BBC. Oryginał znajdziecie tutaj. Mimo, że nie jest krótki, postanowiłam przetłumaczyć go w całości, bo jest dość ciekawy. Uprzedzam, że nie zawsze tłumaczę dokładnie, niektóre akapity są dość trudne (pomocy!). Na końcu znajdziecie tradycyjnie wybrane przeze mnie warte zapamiętania słówka:

Kış saati uygulamasının kalkmasından kim, ne, nasıl etkilenecek?
| Kto i jak odczuje zniesienie zmiany czasu na zimowy?

Hükümetin uzun süredir üzerinde çalıştığı kış saati uygulamasının kaldırılması, bu yıldan itibaren yürürlüğe giriyor. Bu hafta açıklanan kararnameyle birlikte, 30 Ekim’de saatlerin 1 saat geri alınmayacağı ve yaz saati olarak bilinen uygulamanın yılın 12 ayı boyunca devam edeceği duyuruldu. Sabit zaman uygulamasından gündelik hayatın birçok yanı da etkilenecek:

W tym roku wchodzi w życie zniesienie zmiany czasu na zimowy, nad którym rząd pracował już dość długo. Zgodnie z rozporządzeniem, które weszło w tym tygodniu [artykuł jest z początku września], 30 października nie będzie zmiany czasu, tzw. „czasu letniego” o 1 godzinę wstecz, i pozostanie tak przez całe 12 miesięcy roku. Wprowadzenie stałego czasu wpłynie na wiele aspektów życia:

Mesai saatleri | Przesunięcie godzin pracy

Her yıl Ekim ayında saatlerin bir saat geri alınmasıyla, mesainin tüm Türkiye’de havanın aydınlanmasının ardından başlaması hedefleniyordu. Ancak yaz saatinin sürekli olmasıyla kış aylarında mesai başlangıç saatinin özellikle batı illerinde henüz hava aydınlanmadan gerçekleşmesi gündeme geliyor. Yaz saatinin sürekli hale getirilmesi için uzun yıllar çalışmalar yürüten eski Enerji Bakanı Taner Yıldız, 2014’te konu gündeme geldiğinde valiliklerin illere göre mesai başlangıç ve bitiş saatlerini ayarlayabileceğini söylemişti. Türkiye’nin batı ve doğu uçları arasında 76 dakikalık fark bulunuyor. Valilikler, bulundukları ilde güneşin doğuş saatine göre mesai saatlerini erkene ya da geçe alma yetkisine sahip. Yani doğu illerinde mesai 8’de başlarken, Batı’da mesai başlangıcının 9’a kadar sarkması olası.

Co roku w październiku w związku ze zmianą czasu, w całej Turcji oznaczało to rozpoczęcie pracy wraz ze świtem. Natomiast gdy będzie obowiązywać stały czas letni w zimowych miesiącach, szczególnie w zachodnich województwach rozpoczęcie pracy będzie się odbywało jeszcze przed świtem. Temat wprowadzenia stałego czasu letniego został poruszony w 2014 roku, przez byłego Ministra Energii Tanera Yıldıza, który zapowiedział, że czas pracy będzie zmieniony w różnych województwach. W Turcji jest 76-minutowa różnica czasu pomiędzy krańcami zachodnimi i wschodnimi. Województwa otrzymały upoważnienie do ustawienia godzin rozpoczęcia pracy wcześniej lub później zależnie od lokalizacji. To znaczy: gdy we wschodnich województwach praca będzie rozpoczynać się o godzinie 8:00, na zachodzie początek będzie wstrzymany do godziny 9:00.

Şampiyonlar Ligi’nde 21.45 tarih oluyor | Liga Mistrzów o 21:45 przechodzi do historii

Saat uygulamasındaki değişiklik, yıllardır bir neredeyse bir markaya dönüşen 21.45 Şampiyonlar Ligi maç başlangıç saatlerini de değiştirecek. Avrupa Futbol Federasyonları Birliği (UEFA) kurallarına göre, Şampiyonlar Ligi maçları kışın Rusya ve bazı Orta Asya ülkelerindeki oynanan maçlardaki istisnalar dışında, aynı anda başlıyor. Yaz saatinin kalıcı hale gelmesiyle birlikte Türk takımlarının Şampiyonlar Ligi’ndeki maç başlangıç saatleri de 22.45’e kayacak. Uzatma ve penaltı atışları olmazsa maçların bitişi devre arasıyla birlikte 00.30’u bulacak.

Zmiany czasu wpłyną też na godzinę 21:45 rozpoczęcia meczy Ligi Mistrzów, która przez lata stała się niemal swoistą marką. Zgodnie z zasadami UEFA wszystkie mecze rozpoczynają się zimą o tej samej godzinie, za wyjątkiem Rosji i niektórych krajów środkowoazjatyckich. Razem z przejściem na czas letni całoroczny, tureckie drużyny grające w Lidze Mistrzów będą rozpoczynać mecze o godzinie 22:45. Razem z przerwą, nie licząc przedłużeń i rzutów karnych, mecze będą się kończyć około 00:30.

Bilgisayar – telefon saatleri | Zegarki w telefonie i komputerze

İnternete erişimi olan telefon ve bilgisayarlar, her yıl iki kez saatlerin ileri ve geri alındığı gecelerde kendilerini otomatik olarak güncelliyorlardı. Sabit zaman dilimi uygulamasıyla birlikte eğer elektronik cihazlar otomatik saat ayarlaması yaparsa, kullanıcıların saatleri düzeltmesi gerekecek. Geçen yıl 1 Kasım seçimleri nedeniyle Türkiye’de kış saati uygulamasına geçiş bir hafta ertelenmişti. Microsoft, o dönemde bir güncelleme yayınlayarak saatlerin bir hafta geç geri alınmasını sağlamaya çalıştıysa da güncelleme sadece Windows 10 işletim sistemi için geçerli olmuş ve birçok bilgisayarda saatler otomatik olarak geri alınmıştı. Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu da saati otomatik olarak geri alabilme özelliği bulunan akıllı telefon ve elektronik cihaz sahiplerini uyarmıştı.

Telefony i komputery posiadające dostęp do internetu, w każdym roku dwukrotnie zmieniają automatycznie godzinę: do przodu i do tyłu. Razem z przejściem na stały czas, jeśli urządzenia samodzielnie zmienią godzinę, użytkownicy będą musieli ręcznie tę zmianę poprawić. W zeszłym roku w związku z wyborami 1 listopada przejście na czas zimowy przesunięto o jeden tydzień później. Microsoft co prawda w tym czasie wprowadził aktualizację razem z uwzględnioną zmianą czasu jeden tydzień później, jednak dotyczyło to tylko systemu Windows 10, a wiele komputerów automatycznie cofnęło godziny. Instytut Technologii i Komunikacji ostrzegł przed taką sytuacją właścicieli smartfonów i elektronicznych urządzeń.

Küresel borsalarla senkron | Synchronizacja z globalnymi giełdami

Uzun süredir hükümetin gündeminde olan zaman dilimi değişikliği, daha önce Bakanlar Kurulu’na geldiğinde küresel borsalarla senkronun yitirilebileceği ve uluslararası ticari ilişkilerde aksama olabileceği gerekçeleriyle rafa kaldırılmıştı. Borsa İstanbul’da işlemler 9.15’te başlıyor ve son fiyatlamalar 17.40’ta yapılıyor. Örneğin, Londra’daki bir finans kuruluşu eğer Türkiye piyasasında işlem yapmak istiyorsa, yeni düzenlemeyle kış aylarında elini daha çabuk tutmak zorunda kalacak. Kış aylarında Londra – İstanbul arasındaki saat farkı 3’e çıkacağı için, Türkiye’de yapılacak bir finansal işlem için son emir saati Londra saatiyle 14.40 olacak. Yaz aylarındaysa, aradaki saat farkı Avrupa’da saatlerin ileri alınması nedeniyle tekrar 2’ye düşecek.

Zmiana czasu, nad którą parlament dyskutował dość długo, wcześniej omawiana była na zebraniu Rady Ministrów w związku z możliwą utratą synchronizacji globalnej giełdy i wpływu na międzynarodowe stosunki handlowe. Giełda Stambulska zaczyna pracę o 9:15 i ostatnie wyceny robi o 17:40. Dla przykładu: jeśli organizacja finansowa w Londynie chce działać na tureckim rynku giełdowym, po wejściu nowych przepisów będzie zmuszona robić to dużo szybciej. Ponieważ w zimowych miesiącach pomiędzy Stambułem a Londynem różnica czasu wyniesie 3 godziny, ostatnie polecenie dotyczące akcji finansowej w Turcji będzie musiało wyjść z Londynu o 14:40. W miesiącach letnich, równolegle z przesunięciem do przodu o godzinę czasu w Europie, różnica spadnie ponownie do 2.

Warto zapamiętać:

saat değişikliği – zmiana godziny
gündelik hayat – życie codzienne
etkilenmek – być pod wpływem (jakiejś zmiany, ale może być pod czyimś, albo pod wpływem alkoholu :))
hükümet – rząd
bu yıldan itibaren – od tego roku
yürürlüğe giriyior – wchodzi w życie (dosłownie, jak po polsku; tego nie trzeba zapamiętać, bo trudno wymówić „jururlue girjor”, ot taki żarcik :))
otomatik saat ayarlaması – automatyczne ustawienie czasu
markaya dönüşmek – stać się marką (dosłownie zamienić się w markę)
sabit zaman – stały czas
bir hafta ertelenmek – przesunąć o tydzień (zawsze w przód)
geri – do tyłu
ileri – do przodu
bir güncelleme yayınlamak – ogłosić aktualizację (dosłownie opublikować)
borsa – giełda
piyasa – rynek (giełdowy)
elini daha çabuk tutmak – działać szybko (dosłownie: szybko trzymać rękę)
kış – zima
yaz – lato
saat – to czas ale również zegarek

Podoba mi się turecka hierarchia ważności wiadomości. Najpierw omawiają piłkę nożną, a dopiero potem ekonomię :)

Co Wy sądzicie o zmianie czasu? Ma to w ogóle sens, czy nie bardzo? Ja sama nie mogę się zdecydować, oba rozwiązania mają swoje plusy i minusy. Na pewno po 30 października będzie mi łatwiej zebrać nowe doświadczenia, na pewno się podzielę ;)

Pozostałe habery znajdziecie w dziale językowym.